Niazgah نیازگاه

دریاچه هایی که دیده نمی شوند

دریاچه هایی که دیده نمی شوند

به گزارش نیازگاه وضعیت آب در ایران به شدت بحرانی است، اما آن چه که باید بیشتر از هرچیز مورد توجه قرار بگیرد، مدیریت منابع و مصرف آب است، که تنها یک اقدام از طرف دولت نیست و باید همه افراد جامعه همچون کشاورزان و صنعتگران هم در آن مشارکت داشته باشند.


در جهان امروز مقوله آب از اهمیت بالایی برخوردارست و کشورهای مختلف در کوشش برای یافتن راه ­های مطلوب صرفه­ جویی در مصرف آب هستند. بمنظور آگاه­ سازی مردم در مورد اهمیت آب، ۲۲ مارس هر سال (دوم فروردین) از جانب سازمان ملل به ­عنوان «روز جهانی آب» نام گذاری شده است. از سال۱۹۹۳ تابحال هر سال یک شعار جدید درباره مسائل حساس آن زمان برگزیده می شود تا فعالیت ­های جامعه بر پایه آن شعار شکل گیرد. شعار سال جاری روز جهانی آب هم «آب زیرزمینی: مرئی کردن نامرئی» نامیده شده است.
عواقب بحران آب چیست؟
بحران آب به­ معنای فقدان دسترسی خیلی از مردم به آب سالم و کافی است. در سال­ های اخیر به ­علت رشد شهرنشینی و توسعه کشاورزی، در خیلی از کشورهای جهان برداشت آب از منابع زیرزمینی از میزان تغذیه سالانه آنها بیشتر شده و این به مفهوم استخراج و استفاده از آبی است که در طول هزاران سال در لایه­ های آبدار زمین ذخیره شده است. سفره های آب زیرزمینی بعنوان یکی از مخازن ذخیره آب جهان، درحال از دست دادن ظرفیت خود و خشک شدن هستند و این می تواند عواقب جدی بوجود آورد. به شکلی که ادامه این روند باعث خشک شدن چاه­ ها، قنات ­ها و چشمه ­ها می ­شود. بیشترین تأثیر مستقیم تخریب این منابع خدادادی هم کاهش سطح آن هاست.
سفره های آب زیرزمینی بعنوان یکی از مخازن ذخیره آب جهان، درحال از دست دادن ظرفیت خود و خشک شدن هستند و این می تواند عواقب جدی بوجود آورد. به شکلی که ادامه این روند باعث خشک شدن چاه­ ها، قنات ­ها و چشمه ­ها می ­شودتأثیر مستقیم بعدی، افزایش هزینه ­های «پمپاژ» است. بدین معنا که هزینه ­های حفر چاه ­های عمیق ­تر هم افزایش خواهد یافت. یکی از عوارض غیرمستقیم کاهش سطح آب، «تخلیه بافت زمین» است. تخلیه بافت زمین به حدی است که در وضعیت فعلی درحال فروپاشی تدریجی آنست. در کنار این، کاهش سطح آب های زیرزمینی منجر به کاهش ورود آب­ های زیرزمینی به رودخانه ها، تالاب ­ها و دریاچه ­ها می شود که این امر باعث ظهور رودخانه ­هایی است که خشک شده، تالاب هایی است که دیگر پایدار نیستند و در نتیجه آن اکوسیستم ­های وابسته به آب زیرزمینی هم به شدت صدمه دیده ­اند.
پدیده فرونشست باعث از میان رفتن تخلخل در لایه های آبرفتی زمین و از دست دادن توان نگهداری آب در دشت ها می شود. این مساله هم به حدی پیچیده و جدی است که با کاهش سطح آب ­های زیرزمینی، روند «توسعه محلی» هم کاهشی و نزولی شده و تنشی بزرگ در نظام اجتماعی و اقتصادی ایجاد خواهدنمود. آب ­های زیرزمینی مهم ­ترین منبع آب شیرین جهان هستند.
اکنون آب شرب حدود ۲ میلیارد نفر مستقیماً از آب­ های زیرزمینی تأمین می ­شود و برای آبیاری بزرگ ترین بخش تهیه غذا در جهان از آن استفاده شده و آبیاری در مناطق خشک بوسیله آب ­های زیرزمینی انجام می ­شود. این در حالیست که در کشورهای توسعه یافته بیشتر از ۲۰ درصد از آب سفره های زیرزمینی را برداشت نمی ­کنند، مگر اینکه در وضعیت بسیار بحرانی و در وضعیت تنش آب باشند که در این صورت هم مشروط به تعادل ­بخشی و تغذیه سفره ها، حداکثر تا ۴۰ درصد اجازه برداشت دارند.


ایران در منطقه خشک و نیمه خشک واقع شده و دارای منابع آب محدود است، بدین جهت نیاکان ما در چندین هزار سالی که در این مناطق زندگی می ­کردند همیشه آب را در زیر زمین نگه می ­داشتند، چونکه معتقد بودند با اطمینان ترین منابع آبی، آب های زیرزمینی است.
این مبحث چاره دارد
باید در نظر داشت که تمام آب های موجود در ایران قابل استفاده نیست و درصد بالایی از آنرا آب­ های شور تشکیل می ­دهند که روزبه روز بر میزان آن هم افزوده می شود. برداشت بی­ رویه آب های زیرزمینی شیرین بوسیله چاه ­های عمیق و نیمه عمیق باعث کاهش میزان آب شیرین و افزایش آب های شور می شود. تبدیل آب های شور به شیرین و همین طور انتقال آب بین حوضه ای هم به سبب هزینه زیاد، مقرون به صرفه نیست. در چند سال اخیر برداشت بی رویه منابع آب زیرزمینی مشکلاتی به وجود آورده که باید با برنامه ریزی های اصولی و علمی راهی برای جبران آن پیدا نماییم.
اقدام قوی تر برای جلوگیری از آلودگی آب های سطحی بمراتب از حفظ آب های زیرزمینی ساده تر است. استفاده از آبخوان ها باید آخرین چاره تأمین آب باشد. این منابع باید برای نسل آینده نگه داری شوند نخستین قدم در اصلاح وضعیت بحرانی آب های زیرزمینی این است که بدانیم چه میزان آب زیرزمینی را برای چه نیازهایی مصرف کرده ایم. قدم مهم دیگر این است که مدیریت منابع آب زیرزمینی را با مشارکت کشاورزان انجام دهیم. درصد بالایی از مصارف آب زیرزمینی به کشاورزی اختصاص دارد که با مدیریت صحیح می توان از تخلیه سفره های آب زیرزمینی کاست.
نکته مهم دیگر قیمت گذاری آب های زیرزمینی است که می باید اصلاح گردد. کوشش برای تغذیه آبخوان ها هم می تواند مورد توجه قرار گیرد. گام دیگر بهبود مدیریت آب های سطحی است که در نتیجه، استفاده از آب های زیرزمینی را کم می کند. حدود ۸۰ درصد از پساب ها و فاضلاب ها بدون تصفیه در محیط رها می شوند که غالباً به رودخانه ها می رسند و آنها را آلوده می ­کنند.
اقدام قوی تر برای جلوگیری از آلودگی آب های سطحی بمراتب از حفظ آب های زیرزمینی ساده تر است. استفاده از آبخوان ها باید آخرین چاره تأمین آب باشد. این منابع باید برای نسل آینده نگه داری شوند. بدین سبب با استمرار صرفه­ جویی عمومی، برنامه ­ریزی دقیق و مدیریت کلان، استفاده بهینه از آب و جلوگیری از هدر رفتن منابع موجود، باید کمبود آب را جبران کرد و تحقق این مساله در وهله اول نیاز به اشاعه فرهنگ مصرف بهینه آب دارد.
اصلاح الگوی مصرف در بخش کشاورزی، صنایع و آب شرب از اقدامات موثر در رفع چالش کم ­آبی در کشور ماست. افزایش نرخ بهره­ وری آب در بخش کشاورزی، بوسیله استفاده از سامانه ­های نوین کشت باید بصورت اصولی مدیریت شود. در بخش صنعت باید طرح بازچرخانی در بخش فاضلاب اجرایی شود و از این آب برای آبیاری فضای سبز نواحی و شهرک ­های صنعتی استفاده گردد.
در بخش آب شرب باید طرح ­های بازچرخانی به ­معنای واقعی اجرا شود. رونق اقتصادی و کاهش آمار بیکاری در کشور در گروی تأمین آب پایدار می باشد. مسئله کاهش تدریجی منابع زیرزمینی و سطحی آب در استانها را باید به مردم گوشزد کرد، در حقیقت کاهش میزان برداشت آب ­های زیرزمینی نیازمند فرهنگ ­سازی و زمینه ­سازی قانونی و فنی است.
*مدیرکل دفتر امور اجتماعی و روابط عمومی شرکت مدیریت منابع آب ایران



منبع:

1401/01/13
19:49:39
5.0 / 5
398
تگهای خبر: افزایش , اقتصاد , دولت , سفر
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)

تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب
لطفا شما هم نظر دهید
= ۸ بعلاوه ۴
Niazgah
niazgah.ir - حقوق مادی و معنوی سایت نیازگاه محفوظ است

نیازگاه

نیازمندیهای اینترنتی